Norma sodu w organizmie - o czym świadczy niedobór oraz nadmiar sodu

Oznaczenie poziomu sodu (Na) należy do podstawowych i najczęściej wykonywanych badań krwi. Jest to badanie zarówno przystępne cenowo, jak i nieskomplikowane pod względem przygotowania pacjenta. Monitorowanie stężenia sodu ma jednak kluczowe znaczenie dla zdrowia, ponieważ zaburzenia w jego poziomie mogą stanowić poważne zagrożenie. Szczególnie narażone są osoby cierpiące na schorzenia układu krążenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, oraz pacjenci z chorobami nerek, w tym niewydolnością nerek. W tym artykule przedstawimy kompleksowe informacje dotyczące procedury badania, jego dostępności w ramach refundacji, kosztów oraz wartości referencyjnych dla różnych grup wiekowych i płciowych.

Rola sodu w organizmie

Sód jest pierwiastkiem o fundamentalnym znaczeniu dla organizmu człowieka. Zastanawiasz się co robi sód w organizmie? Jego kluczowe funkcje obejmują szereg procesów życiowych. Przede wszystkim odpowiada za zachowanie prawidłowej równowagi osmotycznej, kontrolując gospodarkę wodną organizmu i zapobiegając odwodnieniu. We współpracy z potasem i chlorem uczestniczy w utrzymaniu homeostazy kwasowo-zasadowej.

Niezwykle istotna jest również rola sodu w przewodnictwie nerwowym - współdziałając z potasem, umożliwia przepływ impulsów nerwowych poprzez tworzenie gradientu stężeń po obu stronach błony komórkowej. Ma to bezpośredni wpływ na prawidłowe funkcjonowanie mięśni, zarówno gładkich jak i szkieletowych, a także mięśnia sercowego.

Ponadto, sód bierze udział w procesach metabolicznych, ułatwiając transport glukozy i aminokwasów przez błony komórkowe. Jest także niezbędny do aktywacji amylazy ślinowej - enzymu rozpoczynającego proces trawienia. Jakiekolwiek zaburzenia poziomu sodu mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

{{cta}}

Wskazania do oznaczenia stężenia sodu

Badanie poziomu sodu we krwi zaleca się w celu zdiagnozowania nadmiaru sodu  (hipernatremii) lub jego niedoboru (hiponatremii). Badanie to jest zlecane przez lekarza w wielu sytuacjach klinicznych. Przede wszystkim wykonuje się je przy podejrzeniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej. W takich przypadkach oznaczenie sodu jest zwykle częścią szerszego panelu badań elektrolitów. Jest to szczególnie istotne przy ocenie stopnia odwodnienia, zwłaszcza u pacjentów cierpiących na ostrą biegunkę.

Monitorowanie stężenia sodu jest również ważnym elementem opieki nad pacjentami z cukrzycą, pomagając w ocenie ich ogólnego stanu zdrowia. Badanie to ma kluczowe znaczenie diagnostyczne w wielu innych schorzeniach, takich jak obrzęki czy niewydolność nerek lub serca.

Kontrola poziomu sodu jest również wskazana u osób z marskością wątroby, niedoczynnością tarczycy oraz nadciśnieniem tętniczym. Oznaczenie tego elektrolitu jest także istotne w przypadku chorób przebiegających z hiperwentylacją.

Jak objawia się spadek stężenia sodu

Hiponatremia, definiowana jako obniżenie stężenia sodu we krwi poniżej 135 mmol/l, jest stosunkowo częstym zaburzeniem elektrolitowym, szczególnie wśród osób w podeszłym wieku. 

Do najczęstszych przyczyn hiponatremii należą problemy zdrowotne takie jak przewlekłe biegunki, uporczywe wymioty, zaburzenia funkcji nerek, niewydolność serca lub wątroby oraz niedoczynność nadnerczy. Szczególną grupę ryzyka stanowią sportowcy wyczynowi, zwłaszcza maratończycy, u których długotrwały wysiłek fizyczny połączony z intensywnym poceniem może prowadzić do znacznego niedoboru elektrolitów. Problem ten może również dotykać osób nadużywających środków przeczyszczających.

Jakie są objawy braku sodu w organizmie? Objawy hiponatremii mogą być różnorodne i obejmują między innymi obrzęki, zawroty i bóle głowy, wymioty, dezorientację oraz drgawki. Szczególnie niebezpieczne jest obniżenie poziomu sodu poniżej 110 mmol/l, które może skutkować poważnym odwodnieniem, dysfunkcją wielu narządów, a w skrajnych przypadkach nawet śmiercią. Z tego względu każde stwierdzenie hiponatremii wymaga pilnej konsultacji lekarskiej i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

{{cta_1}}

Wysokie stężenie sodu - symptomy

Hipernatremia, charakteryzująca się podwyższonym poziomem sodu we krwi, najczęściej jest następstwem nadmiernej utraty wody przez organizm. Co powoduje nadmiar sodu? Ta dysfunkcja objawia się przede wszystkim wzmożonym pragnieniem i podwyższonym ciśnieniem krwi, a w poważniejszych przypadkach może prowadzić do nudności, osłabienia, drgawek, a nawet śpiączki.

Stan ten może być wywołany różnymi czynnikami, wśród których znajdują się: niedostateczne spożycie płynów, schorzenia związane z nadprodukcją aldosteronu (jak choroba Cushinga czy Conna), zaburzenia w wydzielaniu wazopresyny (hormonu antydiuretycznego) prowadzące do moczówki prostej, a także znaczna utrata płynów spowodowana oparzeniami lub nadmiernym poceniem. Stosowanie leków moczopędnych również może przyczynić się do rozwoju hipernatremii.

Warto zauważyć, że nadmierne spożycie soli kuchennej w codziennej diecie, jak również przyjmowanie niektórych leków (w tym środków antykoncepcyjnych, kortykosteroidów czy preparatów przeczyszczających) może prowadzić do zaburzeń poziomu sodu. Szczególną uwagę na monitoring elektrolitów powinny zwrócić osoby starsze, u których naturalne osłabienie odczuwania pragnienia oraz częstsze występowanie chorób przewlekłych zwiększają ryzyko zaburzeń gospodarki sodowej.

Sód norma

Prawidłowe stężenie sodu w surowicy krwi powinno mieścić się w przedziale 135-145 mmol/l. Wartości te mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium wykonującego badanie. Należy pamiętać, że interpretacji wyników zawsze powinien dokonywać lekarz, uwzględniając całościowy stan zdrowia pacjenta. 

Na co wskazuje wysoki poziom sodu

Zaburzenia te mogą wystąpić w różnych sytuacjach klinicznych, takich jak stany podgorączkowe, nadczynność tarczycy czy hiperglikemia. Szczególnie niebezpieczne są sytuacje, gdy dochodzi do znacznej utraty płynów (np. poprzez wymioty lub biegunkę) bez odpowiedniej ich suplementacji.

Wysokie stężenie sodu jest również charakterystyczne dla niektórych schorzeń, w tym chorób nerek, zaburzeń nadnerczy czy moczówki prostej - endokrynologicznego schorzenia związanego z zaburzeniami gospodarki wodnej organizmu. Długotrwały nadmiar sodu w organizmie może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego, chorób serca, osteoporozy oraz zwiększonego ryzyka udaru mózgu.

Hipernatremia, czyli podwyższone stężenie sodu we krwi, prowadzi do retencji wody w organizmie i wzrostu ciśnienia tętniczego, co może skutkować rozwojem nadciśnienia. 

{{cta_2}}

Co oznacza niedobór sodu

Niedobór sodu wymaga szybkiej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia, ponieważ może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, włącznie z obrzękiem mózgu w przypadkach znacznego niedoboru.

Aby utrzymać prawidłowy poziom sodu w organizmie, należy stosować zbilansowaną dietę, unikać nadmiernego spożycia soli kuchennej oraz dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów sugerujących zaburzenia gospodarki sodowej, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Regularne badania kontrolne poziomu elektrolitów, w tym sodu, są szczególnie ważne u osób z chorobami przewlekłymi, stosujących leki moczopędne oraz u osób starszych, które są bardziej narażone na zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Zobacz też: Nadciśnienie tętnicze - kiedy występuje i jak prawidłowo wykonać pomiar ciśnienia?

‍